Ptasie radio, czyli ornitologiczna encyklopedia Juliana Tuwima

Julian Tuwim swoimi wierszami oczarowuje polskie dzieci już od 76 lat. W 1938 roku wydał kilka książeczek, w których znalazły się tak dzisiaj popularne utwory jak: Lokomotywa, Pan Trąbalski, Zosia Samosia czy właśnie Ptasie Radio. Ten ostatni wiersz, podobnie jak Lokomotywa, jest bardzo trudny do recytowania, bowiem jest pełen onomatopei, czyli naśladownictwa głosów lub hałasów. W tym wypadku chodzi o głosy ptaków. Posłuchajcie jak wspaniale recytuje ten wiersz Irena Kwiatkowska.

 

 

 

 

Halo! halo!
Tutaj ptasie radio w brzozowym gaju,
Nadajemy audycję z ptasiego kraju.
Proszę, niech każdy nastawi aparat,
Bo sfrunęły się ptaszki
dla odbycia narad:
Po pierwsze — w sprawie
Co świtem piszczy w trawie?
Po drugie — gdzie się
Ukrywa echo w lesie?
Po trzecie — kto się
Ma pierwszy kąpać w rosie?
Po czwarte — jak
Poznać, kto ptak,
A kto nie ptak?
A po piąte przez dziesiąte
Będą ćwierkać, świstać, kwilić,
Pitpilitać i pimpilić
Ptaszki następujące:

Słowik, wróbel, kos, jaskółka,
Kogut, dzięcioł, gil, kukułka,
Szczygieł, sowa, kruk, czubatka,
Drozd, sikorka i dzierlatka,
Kaczka, gąska, jemiołuszka,
Dudek, trznadel, pośmieciuszka,
Wilga, zięba, bocian, szpak
Oraz każdy inny ptak.

Pierwszy — słowik
Zaczął tak:
"Halo! O, halo lo lo lo lo!
Tu tu tu tu tu tu tu
Radio, radijo, dijo, ijo, ijo
Tijo, trijo, tru lu lu lu lu
Pio pio pijo lo lo lo lo lo
Plo plo plo plo plo halo!"

Na to wróbel zaterlikał:
"Cóż to znowu za muzyka?
Muszę zajrzeć do słownika,
By zrozumieć śpiew słowika.
Ćwir ćwir świrk!
Świr świr ćwirk!
Tu nie teatr
Ani cyrk!
Patrzcie go! Nastroszył piórka!
I wydziera się jak kurka!
Dość tych arii, dość tych liryk!
Ćwir ćwir czyrik,
Czyr czyr ćwirk!
I tak zaczął ćwirzyć, ćwikać,
Ćwierkać, czyrkać, czykczyrikać,
Że aż kogut na patyku
Zapiał gniewnie: "Kukuryku!"
Jak usłyszy to kukułka,
Wrzaśnie: "A to co za spółka? Kuku-ryku? Kuku-ryku?
Nie pozwalam rozbójniku!
Bierz, co chcesz, bo ja nie skąpię,
Ale kuku nie ustąpię.
Ryku — choć do jutra skrzecz!
Ale kuku — moja rzecz!"
Zakukała: kuku! kuku!
Na to dzięcioł: stuku! puku!
Czajka woła: czyjaś ty, czyjaś?
Byłaś gdzie? Piłaś co? Piłaś, to wyłaź!
Przepióreczka: chodź tu! pójdź tu!
Masz co? daj mi! rzuć tu! rzuć tu!

I od razu wszystkie ptaki
W szczebiot, w świergot, w zgiełk — o taki:
"Daj tu! Rzuć tu! Co masz? Wiórek?
Piórko? Ziarnko? Korek? Sznurek?
Pójdź tu, rzuć tu! Ja ćwierć i ty ćwierć!
Lepię gniazdko, przylep to, przytwierdź!
Widzisz go! Nie dam ci! Moje! Czyje?
Gniazdko ci wiję, wiję, wiję!
Nie dasz mi? Takiś ty? Wstydź się, wstydź się!"
I wszystkie ptaki zaczęły bić się.

Przyfrunęła ptasia milicja
I tak się skończyła ta leśna audycja.

***

A teraz mam do Was pytanie. Czy wiecie jak wyglądają wszystkie te ptaki wymienione przez poetę?
Jeśli nie, zapraszam do obejrzenia ich zdjęć, które wyszperałem w internecie.

 

Słowik szary

 

Wróbel domowy (nie mylić z wróblem mazurkiem)

 

 

Wróbel mazurek

 

 

Kos zwyczajny

 

 

 

Jaskółka dymówka

 

 

 

Koguta to chyba wszyscy znają

 

 

 

A tu dzięcioł duży, mama i tata

 

 

 

 

Gil zwyczajny

 

 

 

Kukułka zwyczajna

 

 

 

Szczygieł

 

 

 

Sowa Uszata

 

 

 

Kruk zwyczajny

 

 

 

Sikora czubatka

 

 

 

Drozd śpiewak

 

 

 

Sikora bogatka

 

 

 

Jest też sikora uboga, i jeszcze inne...

 

 

 

Dzierlatka zwyczajna, zwana także pośmieciuszką

 

 

 

Kaczka krzyżówka, pani - wyżej, pan - niżej

 

 

 Gęś gęgawa

 

 

 

 

Jemiołuszka zwyczajna

 

 

 

Dudek zwyczajny

 

 

 Trznadel zwyczajny

 

Wilga zwyczajna

 

 

Zięba zwyczajna

 

 

Bocian biały

 

 

Szpak zwyczajny

 

 

Wszystkie zamieszczone powyżej zdjęcia pochodzą z internetowej encyklopedii Wikipedia. 

Czy zauważyliście, że samiczka nie zawsze jest taka sama jak jej partner, samczyk? Na przykład, to kaczor jest kolorowy, gdy tymczasem kaczka jest  prawie cała brązowa. Mniejsza różnica, ale zauważalna jest też w przypadku dzięciołów. Mogliście też zobaczyć na zdjęciu, że kos jest czarny. Samiec, tak, ale nie samiczka. Ona jest oliwkowobrązowa.  

Zapraszam Was zatem z rodzicami na Wikipedię. Znajdziecie tam podobizny ptaków obu płci. Spróbujcie zapamiętać, które z nich są tak samo upierzone, a które się różnią między sobą.

 

Życzę Wam też, abyście w czasie spacerów mogli zobaczyć i rozpoznać jak najwięcej naszych skrzydlatych przyjaciół!!!